شاید مهمترین دلیل علاقه بشر به ثبت تصاویر پرندگان یا به کار بردن اسامی شان در اشعار و داستانها این است که ما از جهات مختلف نظیر لانه سازی، مراقبت از کودکان، آواز خوانی، گفتگو و خوردن میوه و نباتات، به آنها شبیه هستیم.
از همه مهمتر قدرت پرواز پرندگان بود که ذهن خیالپرداز انسان را مجذوب خود می کرد. تا اینکه توانست به آرزوی الهام یافته از پرندگان جامه عمل بپوشد. بشر، پرندگان را دوست داشت چون در آنها قدرت فاصله گرفتن از دنیای روزمره و محدود را تصور می کرد.
قدیمی ترین نقاشی های با قدمت بیش از دو هزار سال بر روی کوزه ها و دیوارها، حکایت از وجود انواع پرنده دارد. دلیل ساده و اولیه اش این است که پرندگان حضور بسیار بیشتری در طبیعت اطراف محل زندگی ما داشتند. اتفاقی که با تجمع بیش از حد مردم در شهرها، دیگر نایاب شده است.
کلاغ، جغد، پرستو و عقاب تقریبا در همه نقاط زمین وجود داشتند و برای همین منبعی جهانی برای تشبیه رفتار یا اخلاق آدمها بودند. بسیاری از حکومت ها از سمبل پرندگان برای شناسای قوم و فامیل خود استفاده می کردند.
بعضی ها حتی خواب های بشر را بر اساس پرنده ایی که در رویا می دیدیم تعبیر می کردند. بعضی فرهنگها قصه های شان را به نقل از پرندگان نقل می کردند.
ما انسانها شاید برای اولین بار مفهوم مهاجرت را از پرندگان یاد گرفتیم وقتی که هزاران بار شاهد بودیم که قبل از زمستان کوچ می کردند و به سرزمین هایی که ما نمی شناختیم می رفتند و دوباره سال بعد در جمعیتی عظیم بر می گشتند.
بعدها رفت و آمد پرندگان منجر به نشانه گذاری برای انواع مراحل کشاورزی یا سفر یا زمان اجرای معاملات تجاری شد. برای مثال در نوشته های رم باستان، دیده شدن لک لک ها مترادف بود با فصل برداشت محصول کشاورزی یا پرستوها نشانه بهار بودند.
به عبارتی کاملتر حضور مداوم انواع پرندگان و رفتارشان به بشر اجازه می داد در باره آنها فکر کند و بتواند از تشبیه و نماد برای ابراز تخیلات یا آرزوهایش استفاده کند. تصوراتی که به مرور، بشر خلاق را به سمت ایجاد ایده ها و کشف های جدید سوق داد.
این روزها به همان نسبت که انواع پرنده کمتری می بینیم وجودشان از روی زبان و نشانه ها هم کاهش یافته است. در دیکشنری قدیمی انگلیسی برای یادگیری الفبا توسط کودکان، سه حرف اول با اسم سه پرنده Acorn, Bluebell , Conker معرفی می شدند. پرنده هایی که این روزها اکثریت بچه ها نمی شناسند و برای همین از دیکشنری مخصوص کودکان برچیده شد.
ادبیات فارسی نیز مملو از تمثیل ها، قصه ها و اشعاری است که مربوط به تاثیر مشاهده همیشگی پرندگان بود. جغد، کلاغ، پرستو و پرندگان شکاری و مهمتر ازهمه سیمرغ، نقش بزرگی در تخیل ذهن ایرانی داشتند.
ترجمه بخشی از مقاله
Birds are ‘winged words’
https://aeon.co/essays/the-ancient-world-teemed-with-birds-now-we-think-with-them
