فیلسوف سوئیسی آلن دباتن پیشنهاد می کند برای ایجاد تغییر جدی ترِ خودمان و جهان پیرامون، شاید بد نباشد از شگردهای مذاهب استفاده کنیم. به نظر او اکثر مذاهب بشری از 3 عامل مشخص یعنی تکرار، اجرای مراسم و زیبایی استفاده می کنند تا تاثیری عملی در جان و روان مومنین ایجاد کنند. اجازه دهید کمی دقیقتر به نظراتش توجه کنیم.
تکرار
از دید یک ذهن سکولار، شاید بد نباشد نگاهی بیافکنیم به توصیه های رفتاری که مذاهب در اختیار بشر گذاشته اند. این جمله گول زننده که می گوید مردم کار درست را انجام نمی دهند چون ایده درستی ندارند در عمل و در دنیای امروز واقعیت چندانی ندارد. چون همه ما کمابیش می دانیم که چه چیزی درست است و چه کاری اگر انجام دهیم مفیدتر خواهد بود. مشکل اصلی این است که بر اساس باورهای خوبی که می شناسیم عمل نمی کنیم.
مذاهب، مشکل فوق را خوب تشخیص داده اند و برای همین مدام توصیه های شان را یادآوری می کنند. هر روز به دعات متوالی مومنین اکثر مذاهب، ملزم هستند افکار پسندیده و اصول دین را به شکل دعا و نیایش تکرار کنند. دعاها و نیایش های که در اصل، مشغول تشویق و یادآوری و تکرار رفتار پسندیده هستند.
در دنیای کنونی فیلم خوب و داستان خوب و سخنرانی ها و ترانه های خوبی داریم که ما را برای لحظاتی تحت تاثیر قرار می دهند ولی هنوز چند ساعتی از دیدن یک فیلم بی نظیر و تکان دهنده در باره فقرو دردِ ملتِ یک گوشه از جهان نگذشته است که آن را فراموش می کنیم. شاید توصیه های که تولستوی در یک رمان خود ابراز می کند کمابیش در حد انجیل حرف خوب برای گفتن دارد ولی اکثر بشر اگر آن را بخواند فقط یکبار خواهد بود اما متن های مذهبی در طی قرن ها و برای نسل های متمادی هر روز خوانده و بازخوانده می شود.
مراسم
مراسم مذهبی چیزی جز تکرار و بازسازی و نشان دادن جلوه های از یک اتفاق در تاریخ هر مذهب نیست. دنیای سکولار زیاد با این قسمتِ مذهب راحت نیست و به شکل های مختلف آن را مورد سرزنش قرار می دهد. فکر می کند اجرای مراسم مذهبی، مصنوعی و ادا و دروغ است. سکولارها معتقدند آدم های مومن به رنگ و لباس و رفتار اتفاقات بسیار قدیمی کورکورانه تن می دهند چون بنده و عبید مذهب هستند.
اما نکته ای که نادیده گرفته می شود این است که مذهب برای هر لحظه زندگی، یک مراسم درست کرده است. از تولد تا خردسالی و بالغ شدن تا ازدواج و حتی مرگ …
شاعران محبوب هر کشور در باره لحظات صمیم و شخصی انسانی بسیار زیبا می نویسند و تصویر می کنند ولی اکثر ما ها فقط در دوران تحصیل علاقه مان و توجه مان به ادبیات جدی است و بعدها رنگ می بازد. ولی مذاهب در هر فصل و موقعیتی از طریق شعائرو سنت ها و مراسم مذهبی، مومنان را دعوت به دقت و درنگ در باره لحظه مشخصی در زندگی انسانی می کنند.
همه ما قدرت احساساتی شدن و غرق شدن در یک حادثه نظیر تولد فرزند یا مرگ مادر را داریم ولی زمان و گذشت سریع آن ما را از آن لحظات ناب انسانی غافل می سازد. مذهب با تکرار و یادآوری مراسم منظم به مومنین فرصت می هد تا همیشه احساسات و عاطفه های شان در زندگی شان به روز باشد.
زیبایی
دنیای معاصر مملو است از ساختمان های زیبا، بوتیک ها و گالریها، پارک ها، و وسایل زیبای لوکس و زینتی و حتی ایده های والای علمی و فلسفی … اما یک اصل مهم در دنیای سکولار غیبت دارد و آن پیوند و رابطه بین زیبایی و یک حقیقت مشخص است. برای همین قدرت کنترل احساسات و دلربایی ازعقل و در نتیجه ملزم ساختن انسان به عمل کردن را ندارد.
مذاهب ولی از روز اول متوجه این ضعف بودند و ضمن تمجید و تشویق زیبایی به هر شیوه ای که برای هر مذهبی مجاز و ممکن است سعی کردند قدر زیبایی را در چهارچوب هدفی که دارند در نظر بگیرند. مذاهب برای مومن ساختن افراد به یک ایده کمابیش مطلق و تلاش برای کنترل رفتار و اعمال شان، همیشه سعی کرده اند یک ظرف زیبا و همسو نیز قرار دهند.
دنیا معاصر و ارزش های جدید، مدام مشغول خلق زیبایی هستند ولی همه هنرمندان و صاحب ایده های زیبا، برای خودشان یک مسیر جدا و شخصی دارند. زیبایی های مدرن سمت و سوی متمرکز ندارد و به یک جهان بینی و مرام مشخص که بتواند تاثیر ماندگار داشته باشد پیدا نمی کنند.
شاید بد نباشد تاریخ تحول مذاهب را با دقت بیشتر و از دید مثبت مورد بررسی قرار داد تا شیوه های موثر شان برای ترغیب و تشویق مومنین به رفتار نیک به کار گرفته شود. بد نخواهد شد اگر تکرار، ایجاد رسوم و اهمیت بخشی به زیبایی را از مذاهب یاد بگیریم.
More advice for those who want to change the world
http://thephilosophersmail.com/utopia/more-advice-for-those-who-want-to-change-the-world/
