ازدواج در طی صد سال اخیر بیشتر از ده هزار سال گذشته دچار تغییر و تحول شده و احتمالا طی بیست سال آینده تغییراتش از صد سال گذشته هم بیشتر خواهد بود. بسیاری از مرام های زندگی نظیر باکره بودن قبل از ازدواج، وصلت اجباری، مردان به عنوان تنها نان آور خانواده، تحمیل زنان در ماندن درون خانه، مجازات های سخت برای خیانت زنان، ناموس پرستی و غیرت مردانه اشاره کرد. اخلاق و سنت هایی که در بسیاری از نقاط روی زمین از بین رفته اند یا کمرنگ شده اند.
درست در مقابل آن مسائل جدیدی متداول شده است نظیر روابط جنسی یک شبه، زندگی مشترک بدون ازدواج، داشتن فرزند بدون ازدواج، استقلال اقتصادی زنان. ازدواج بین نژادهای مختلف، ازدواج همجنسگراها، زن و شوهرهایی که جدا از هم زندگی می کنند، ازدواج های بدون بچه، مسن تر بودن زن از شوهر و کوچک شدن واحد خانواده …
تمامی این گرایشات و دیدگاه ها مساله جدیدی نیستند. برای مثال تمایل به برابری در ازدواج که از اساسی ترین بحث های جامعه امروزی است ریشه در دوران «شکارچی- گردآورنده» دارد. می دانیم که میلیون ها سال پیش اجداد بشر در علفزارهای آفریقا زندگی می کرده اند. از یکصد هزار سال پیش مهاجرت گروهی از نیاکان ما به آسیا و سایر سرزمین ها شروع شد. بشر اولیه که هنوز کشاورزی و دامداری بلد نبوده از راه شکار و جمع آوری سبزی و میوه و غلات طبیعی رفع نیاز می کرده. . در آن روزگار زنان هر روز به جستجوی میوه، سبزی و غلات اقامتگاه شان را ترک می کردند که این مواد غذایی 60% تا 80% غذای شب را تشکیل می داد.
بنابراین می توان دید که در دوران جامعه «شکارچی- گردآورنده» زنان بیرون از خانه کار می کردند و داشتن دو منبع درآمد در خانواده مرسوم بوده. زنان به اندازه مردان قدرت تصمیم گیری اجتماعی، جنسیتی و اقتصادی داشتند. با آموختن کشت روی زمین و اهلی کردن حیوانات دوران «کشاورزی» شروع شد. یک جا ماندن و وابستگی به زمین تحول اساسی در سبک زندگی بشر به وجود آورد و پایه گذار سنت هایی شد که آثارش هنوز هم به جا مانده است.
به نظر می رسد بشر امروزی دوباره به روش زندگی دوران قبل از کشاورزی باز می گردد و شیوه های سنتی غیرضروری باقیمانده از دوران «کشاورزی» را موافق زندگی و وضعیت جدید نمی یابد. مردم شناسان حدس های زیادی در مورد روش زندگی اجداد ما دارند یک میلیون سال پیش بچه ها عشق و رابطه جنسی را از شش سالگی تجربه می کردند. نوجوانان به صورت گروهی با هم زندگی می کردند که مردم شناسان این شکل رابطه را «ازدواج آزمایشی» می نامند.
در دوران ماقبل کشاورزی مردان و زن ها خودشان جفت شان را انتخاب می کردند اما تعهدی برای ماندن دائم با آن جفت نیز نداشته اند به این ترتیب بسیاری شان بارها به جفت شان بی وفایی می کردند (این گرایش در تمامی چهل و دو فرهنگ مورد مطالعه دیده شده است) یا زمانی که نیاکان ما از همسرشان راضی نبودند به آسانی ترکش می کردند. مردم شناسان گمان دارند که یک میلیون سال پیش بیشتر مردها و زن ها دو یا سه شریک زندگی بلند مدت را در طول زندگی شان تجربه کرده اند. با نگاهی به آمارها و سبک زندگی خانوادگی امروزی گویی تمامی این عادت های کهن در حال برگشت هستند.
امروزه برداشت مردم از مفهوم بی وفایی در ازدواج تغییر کرده است. گاهی زن و شوهرها با هم توافق می کنند در مسافرت، رابطه ای کوتاه مدت خارج از ازدواج داشته باشد. حتی همسرانی با دوست دختر/پسر داشتنِ همدیگر برای مدت طولانی تر هم مخالفتی ندارند. برداشت مردم از طلاق هم تغییر یافته است. طلاقی که در گذشته بیانگر شکست در ازدواج بوده امروزه نشان دهنده آزادی فردی، رهایی و رضایت بیشتر از زندگی است.
ظاهرا انبوهی از تغییرات این چنینی در راه است که سنت ها و مقررات اجتماعی معاصر را به چالش بکشد. مثلا ممکن است در آینده قباله های ازدواج تاریخ انقضاء داشته باشند. کلمه هایی مانند ازدواج، خانواده، زنا و طلاق احتمالاَ بار معنایی متفاوتی داشته باشند. ممکن است نسبت های خویشاوندی جدیدی اختراع شود یا مادرتباری مرسوم شود و نسل ما از شاخه مادری شناخته شود.
البته در برخی جوامع اوضاع کاملا متفاوت است. سنت ها و مذاهب سنتی مانع پیشرفت زنان می شوند. مثلا در برخی کشورها به دلیل قتل نوزادان دختر، تعداد مردان از زنان بیشتر است. در بعضی سرزمین ها بسیاری از زنان عملا تحت مالکیت مردان بوده و به آنها اجازه داده نمی شود فعالیت اجتماعی داشته باشند. نسل گذشته ممکن است هنوز به دنبال ارزش های اجتماعی رنگ باخته شده باشند اما بدون شک سبک زندگی خانوادگی در تمامی دنیا در حال تغییر و تحول اساسی است.
گردآوری و ترجمه: آناهیتا ناهید
Fisher, Helen. “The new monogamy: forward to the past: an author and anthropologist looks at the future of love.” The Futurist Nov.-Dec. 2010: 26+. Academic OneFile. Web. 30 Dec. 2013.
