پذیرفتن مرگ آسان نیست و ماتم و عزایی که از مرگ دیگران بروز می دهیم نیز بخشی از ناخشنودی ما نسبت به این حقیقت قطعی است که همه ما یک روز به صورت ناگهانی و یا به کندی خاموش می شویم و به همراه آن احساسات، خاطره ها و وجود منحصر به فرد ما به پایان می رسد.
نویسنده معروف مقالات و کتاب های علمی Virginia Morell در مقاله ایی با عنوان «حیوانات عزادار» تلاش می کند نشان دهد که حیوانات نیز مفهوم مرگ و ماتم بعد از آن را تجربه می کنند. به همین مناسبت خانم مورل به چند تحقیق علمی اشاره می کند که شوک عاطفی بعضی از حیوانات از دیدن مرگ همنوعان را تشریح کرده اند.
نمونه هایی که شاید به درستی مترادف مفهوم « مرگ» به شکلی که ما می شناسیم نباشد ولی بسیاری از رفتارها و فرایند روانی عزاداری و ماتم را به نمایش گذاشته اند.
نمونه هایی که در کتاب نویسنده مردم شناس Barbara J. King « حیوانات چگونه عزاداری می کنند» معرفی می شود دلائل مستندی ارائه می دهد که نشان می دهد عزاداری و ماتم ( غذا نخوردن، ساکت و گوشه گیر بودن، خوابیدن بیش از معمول و …) عکس العمل های مشابهی است که بدن موجودِ عزادار که ضربه عصبی خورده است را به تقلیل روابط معمولی سوق می دهد تا فرصت ترمیم عصب های صدمه دیده برایش فراهم گردد.
دورانِ عزا و ماتم، حیوانات را ضعیف تر می کند و اگر عمل عزاداری خطرناکتر از حد معمول می بود بدون شک توسط « انتخاب طبیعی» و چرخهِ تنازع بقا حذف می شد و جایی در زندگی انسانها نداشت.
بنابر این منطقی است که عزاداری را و بالطبع پذیرش مفهومِ مرگ را به دلائل مختلف روانی و زیست شناسانه، مفید و حتی ضروری دانست.
نویسنده مقاله در مسیر روال منطقی که برای نوشته اش تنظیم کرده است می خواهد این شک و شبهه را دامن بزند که بر خلاف برداشت عمومی، بشر اشرف مخلوقات و تافته جدا بافته نیست. او به صراحت می گوید اکثر پستانداران، عصب ها، هورمونها، واکنشها، ترس ها، لذت ها و نگرانی های کمابیش یکسان با ما انسانها دارند و بسیاری از حیوانات مرگ و پایان زندگی را می فهمند.
درک مرگ برای فیلی که پیر شده است و نمی تواند به همراه گروه هم قدم باشد یا میمونی که به خاطر کهولت، بالا رفتن از درخت و حتی تهیه غذا و فرار از دشمنان سخت تر می گردد می تواند مقدمات اولیه حس مرگ را قابل درک سازد.
اگر برگردیم به ادعای اولی نویسنده مقاله، درک انسانها و ترس انسانها از مرگ، از عاملین اصلی برپایی فرهنگ و تمدن ( داستان های اولیه، انواع شعائر، اخلاقیات، قوانین، مذاهب، هنر، اختراعات و اکتشافات) نیز می باشد. فرهنگ و تمدنی که بشر تاکنون فکر می کرده است بدون همیاری سایر حیوانات صورت گرفته است.
خانم Virginia Morell تلاش کرده است نشان دهد درک و انجام عزاداری در حیوانات، مغایرتی با توانایی های پیچیده ما انسانها ندارد. مهمتر از همه، نزدیک بودن و نسبت بیولوژیک ما با حیوانات نه تنها از ارزش بشر نمی کاهد بلکه شاید به این معرفت می رسیم که همه ما بخشی از خانواده بزرگ حیات هستیم.
Mournful Creatures – Virginia Morell
http://www.laphamsquarterly.org/essays/mournful-creatures.php?page=all
