جملات قصار یکی از بیشترین فراورده های شبکه های اجتماعی است که بیش از یک میلیارد انسان، تقریباً هر روزه با آن روبرو می شوند. جملات زیبا و به نظر مورد قبول همگانی که بخشی از حقیقت یا واقعیت مورد پذیرش همه اقشار بشر را مثل یک تابلوی نقاشی به رخ می کشند.
جملات قصار به نظر انگیزه بخش می رسند چون در دل خود یکی از ضعف های بشر را مورد حمله یا تمسخر قرار می دهند. جملات قصار ادعاهای بزرگی هستند که جایگزین پند و اندرز، تمثیل و ضرب المثل، شعر و حتی دستورات مذهبی شده‌اند.
جملات قصار طوری نوشته و ابراز می شوند انگار که یک حکم و قانون علمی است؛ اما در واقعیت فقط کلمات برگزیده شده ای هستند که بخشی از یک نظر یا ایده یا افکار یک انسان معروف را بدون هیچ دلیل و مدرکی به صورت یک قانون بیان می کنند.
به قول نویسنده و منتقد فرهنگی سوزان سانتاگ، جملات قصار: «تفکری است متعلق به اشرافیت قدیم» برای همین از بالا و با تحقیر به آدمها می نگرد. معمولا طوری یک جمله قصار نوشته می شود که نوعی زیرکی و رندی و شگفتی و غیرمنتظره بودن را در خود دارد ولی در اصل یک ادعای بسیار کلی است که تقریباً هر انسان می تواند آن را به سود عقاید خودش تعبیر کند.
این ماجرا، دامن همه نوع عقیده و مذهب بشری را هم گرفته است. جملات قصاری که از یک بودائیست نقل می کنند می تواند به شکل دیگر شبیه نظرات توهین کننده یک جهانگرد نژادپرست در افریقا باشد. یک جمله زیبا از یک سرخپوست معروف را می توان با جمله یک فاشیست شبیه دید بدون اینکه هیچکدام شان در ظاهر ناقض یک ادعای عمومی بشری باشند.
جملات قصار راحت تر دست به دست می شوند و فشرده اطلاعاتی هستند که ممکن است در وهله اول، با هر آنچه که معتقدیم در تضاد باشند و فرصتی هستند برای ایجاد تلنگرهای مداوم به سنت و عقیده ای که با آن بزرگ شدیم.
اما انبوه میلیونی این جملات ظریف و زیبا خیلی سریع خاصیت تاثیرگذاری اش را از دست می دهند و روز به روز از مقدار تامل هر کدام ما نسبت به آنها کاسته است. تا آنجا که بدون هیچ تاثیر مشخصی آنها را می شنویم و می خوانیم و به طور اتوماتیک به خاطر جذابیت اولیه شان بازنشر می دهیم.
نظریه پرداز معروف ایتالیایی امبرتو اکو می گوید :« هیچ چیزی سخت تر از تعریف جملات قصار نیست». به قول شاعر معاصر دان پترسون: «جملات قصار را طوری می نویسند که انگار انسان یک موجود احمق است. برای همین شاید بشود گفت که عملاً جملات قصار چیزی جز یک لحظه سریع تلف شده نیستند»
‘A rose with a thousand petals’ … what makes an aphorism – and is this a golden age?
image source
Composite: Getty/Rex
