شعبده بازی، مغز بشر و روانشناسی

در طی قرنهای متمادی، شعبده بازان و تردست ها با استفاده از خطاهای دید و باور ذهنی انسان، می توانند لحظات شگرفی را بیافرینند و با روان و ذهن انسان بازی کنند. این شاخه از فعالیت بشری به جز موارد استثنایی، توسط دانشمندان رشته های مختلف بویژه روانشناسی نادیده گرفته شده بود. ولی از اواخر قرن بیستم به این نظریه میدان داده شد که بررسی ترفندهای به ظاهر جادویی، می تواند ما را با شیوه کار مغز انسان آشناتر سازد.

قابلیت اصلی شعبده بازان حرفه ای در « سر کار گذاشتن» شیوه دید و تشخیص انسان ها است. شعبده بازان بسیار باهوش، حتی قادرند بدون آنکه  ترفند عملی خاصی را اجرا کرده باشند تماشاگران را با قدرت ذهنی و تاثیری که می توانند بر آنها بگذارند به پذیرش شگردشان بکشانند.

نمونه مشخص آن توسط تیم تحقیقاتی دکتر Gustav Kuhn صورت گرفته است که ناظر فریفتن تماشاگران توسط یک telekinesis یا شعبده بازی باشند که مدعی است با ذهن خود اجسام را جابجا می کند.

شعبده باز فوق ابتدا در برابر جمعی که تیم تحقیقاتی در محیط آمایشگاهی تدارک دیده بود با تردستی به همه قبولاند که می تواند کلید درون دستش را با ذهن خود خم کند. بخش مهم وقتی بود که ادعا کرد می تواند کلید روی میز روبرو را نیز خم کند. نکته جالب این بود که 33 درصد افرادی که ادعای او را شنیدند پذیرفتند که کلید از راه دور خم شده است. با تکرار همین ازمایش و اجرا برای یک گروه دیگر، فرد شعبده باز، نمی بایست .اعلام کند که می خواهد کلید را از راه دور نیز خم کند ولی نمایش آن را مثل دفعه اول اجرا کرد. در این اجرا، حتی یک نفر هم مدعی نشد که شاهد خم شدن کلید بوده است

استاد دانشکده روانشناسی دانشگاه لندن  Gustav Kuhn از جمله محققینی است که در طی سال های گذشته در باره این نظریه کار می کند که شعبده می تواند بخشی از روانشناسی باشد. به این تعبیر که شعبده بازان هم با بسیاری از خطاها و نقاط ضعف ذهن و مغز انسان آشنایی دارند و  از آن استفاده  می کنند.

تاکید اصلی تیم  تحقیقاتی دکتر Kuhn بر این نکته است که چطور می توان از تجربیات هنر و تخصص شعبده بازی و جادویی که می آفرینند به تعداد مشخص تری از خطاهای ذهن بشری دست یابند.

شاید می بایست این سئوال از ابتدا مطرح شود که چرا مغز ما خطا پذیری اش زیاد است. نکته ایی که محققین معاصر به آن توجه دارند این است که ذهن و مغز انسان به طور آگاهانه  خودش را به گمراهی می زند و به جای دقت تمام و کمال، در بسیاری از موارد به حدس و گمان و انتخاب اختیاری اطلاعاتی که در روبرویش قرار دارد روی می آورد؟

دلیلش این است که انبوه اطلاعتی که در هر لحظه وارد مغزمان می شود. اگر قرار بود همه آنها با دقت کامل بایگانی شوند ما نیاز به یک مغز بسیار بزرگتر داشتیم که تامین انرژی و حمل آن غیرممکن بود. این همان نقاط ضعفی است که شعبده بازها خیلی زودتر از روانشناسان پی برده اند.

مغز ما، در حقیقت خودش اولین شعبده باز است و مدام با ترفند ما را وا می دارد که چیزهایی را ببینیم یا نبینیم، باور کنیم و یا حتی ایمان بیاوریم و … به همین خاطر، بررسی علمی ترفندِ شعبده بازان و کالبدشکافی راه های فریبی که به کار می برند می تواند در بررسی مذاهب، تاریخ،علوم اخلاق، فلسفه و هنر مفید باشد.

This Man Wants Magic to Be a Branch of Psychology
http://nautil.us/blog/this-man-wants-magic-to-be-a-branch-of-psychology

Tricking the brain: how magic works
https://theconversation.com/tricking-the-brain-how-magic-works-56451