سعی می کنم در عمومی ترین شکل ممکن توضیح دهم که چرا خواندن داستان معروف چارلز دیکنز « آرزوهای بزرگ» برای مردان و زنانی که بزرگسالی شان بعد از انقلاب سپری شده است می تواند مفید و حتی ضروری باشد.
داستان بلند «آرزوهای بزرگ» چارلز دیکنز ۱۵۰ سال پیش و در اوج انقلاب صنعتی و در بحبوجه‌ی جنب و جوش و جذابیت «لندن» به‌عنوان بزرگ‌ترین و ثروتمندترین شهر اروپایی نوشته شده است. همان دورانی که اکثریتِ همیشه «رعیت» اروپایی به مدد «آرزوهای بزرگ»، به شهرهای بزرگ هجوم بردند.
قشر جدیدی از تاجران، دلالان و سوداگران جسور و گستاخ وارد عرصه‌ی اجتماعی شدند که «سود بردن به هر نحو ممکن» قانون اول و آخر در انگیزه‌های زندگی شان بود. طبقه‌ی پولدار و کاسب جدید، به سختی در جست‌وجوی شیوه‌ها و مرام‌های جدید اخلاقی بود تا توجیه‌کننده‌ی قابلیت، قدرت و ثروت نوکیسه‌ی امثال خود باشد.
تمام هم وغم چارلز دیکنز در رمان «آرزوهای بزرگ» در این خلاصه می‌شود که بتواند با خلق انسان‌های جدید و آرزوهای جدید‌شان، شناسنامه و هویت جدیدی را برای طبقه‌ای که نه رعیت بود و و نه کاملا شهری، ایجاد کند. انسان‌های جدیدی که همه‌ی وجودشان‌سرشار است از پریدن و گسستن از حصار اجتماعی که قرن‌ها در آن اسیر بودند.
«پیپ» قهرمان اصلی قصه‌ی آقای دیکنز و « جنتلمن» ساکن لندن، با بازگویی خاطرات زندگی‌اش، تلاش دارد به تعریف و توجیه «آرزوهای بزرگ» که از همان کودکی در او ایجاد شده بود بپردازد. «پیپ» که ریشه‌ی لغوی اسمش از دانه‌ی سیب و پرتقال و میوه‌جات گرفته شده است، بذر اولیه و هویت جدیدی است که جامعه به آن اجازه‌ی رشد می‌داد.
داستان زندگی «پیپ» از درون قبرستان دهکده‌ای شروع می‌شود که یادآور فرصت و شانسی است که بچه‌ی یتیم نه تنها برای زنده ماندن بلکه برای فرار از دایره‌ی نکبت فقر از آن برخوردار شد.
سرگذشت «پیپ» و امید او برای «جنتلمن» شدن تمام آرزوی بزرگی است که مردم عصر او را به تپش جدیدی واداشته بود. تپشی که ذات و سرشت اصلی آن بر اساس منافع فردی است. شکی نیست که در کنار آرزوهای فردی اقشار وسیعی از مردم جامعه آن دوران، آدم‌های خلافکار و جسور و بی‌رحمی هم وجود داشتند که پول‌های هنگفتی را در سرزمین‌های مستعمراتی برای خود تدارک دیده بودند. ایران عزیز ما نیز دهها سال است شاهد چپاول سرمایه ملی اش توسط این نوع افراد می باشد.
«مگویچ» اولین خلافکاردوره سوداگری حریص انگلیس بود که « پیپ» خردسال و یتیم در داستان «آرزوهای بزرگ» در قبرستان دهکده با او روبرو می‌گردد. اصلاً در همان ملاقات و ماجرای آشنایی با «مگویچ» است که پسربچه‌ی یتیم به این سئوال و شک اساسی می‌رسد که چرا باید فقیر بماند؟ نکته اساسی و جالب در داستان دیکنز و شباهتش با جامعه ایران و با سرمایه داران نوکیسه و فراوان، این است که ثروت ایجاد شده آنها به هر حال به امثال « پیپ» فرصت می‌دهد که از آهنگری در یک روستا نجات یابد و برای جنتلمن شدن به شهر بزرگ برود.
تحولات و جنب و جوش اقتصاد دلالی ایران که پایه و اساسش در چند دهه‌ی گذشته بر روی ثروت بادآورده‌ی فروش نفت متمرکز بوده است با وجود انحصار مدیریت حریص کشور، توانسته است در بخش بزرگی از جامعه‌ی ایران دست به دست بگردد و طبقه‌ی متوسط وسیعی را نیز برای ایران فراهم آورد.
مقایسه‌ی زمینه‌های دقیق شکل‌گیری «آرزوهای بزرگ» نیمه دوم قرن ۱۹ میلادی با شرائط تجمع ثروت چند دهه گذشته ایران می‌تواند خالی از اشکال نباشد. اما بی‌تردید، توقعات، تغییرات و تحولات اخلاقی ایران و امیدهای بزرگی که این اواخر در کشور شاهد آن هستیم در دل خود « پیپ» های بسیاری را در بین شهروندان میدان داده است که می خواهند جنلمن و شاغل و موفق باشند.
عامل اصلی جذابیت داستان دیکنز و شهروندانی که خلق کرده است در این است که رفتارشان مدام بین ارزش های سنتی و مرام های هنوز تثبیت نشده مدرن در نوسان است. این تردید و دودلی را می توان در نحوه معیشت، کار و رفتار زناشویی نسل های جدیدتر ایران شاهد بود.
هم زنان و هم مردان نسل های بعد از انقلاب به شکلی گسترده همدیگر را به پولکی بودن متهم می کنند و هر دو جنس، سقوط مرام و شخصیت و تعهد را عارضه فراگیری پول پرستی در بین جنس دیگر تشخیص می دهند. افراط و تفریط هایی که عملا در بین زنان و مردان به صورت عادت های جدید ریشه دوانده است.
اساس رفتار و اعمال شخصیت های داستان چارلز دیکنز از طریق بروز کشمکش های عاطفی و عاشقانه بین « پیپ و استِلا» جلوه گر می شود. دو شهروند جوانی که بین اخلاق های سنتی و هنوز تدوین نشده مدرن مدتی با هم کلنجار می روند و تصمیمات شتابزده می گیرند. دیکنز در یک پایان خوشینانه داستان، دو معشوق شهری شده را به محل زندگی قدیمی و ساده شان بر می گرداند تا بر اساس تلفیق ارزش های قدیم و جدید به رابطه دوست داشتنی تری بین هم دست یابند.
مسیری از آشتی که تکرار آن در ایران می تواند به صورت تقبیحِ زندگی بیش از مادی شده زوج ها و بازگشت به زندگی ساده و غیرمصرفی مشاهده کرد. خواندن این کتاب شبیه بررسی اتفاقی قدیمی است که به نوعی دیگر در ایرانِ معاصر در حال تکرار شدن است.
فایل PDF داستان آرزوهای بزرگ به فارسی – تجربه ابراهیم یونسی
