یادداشت‌های یک «مادر» افسرده

داستان‌های خانم «الیف شفق» جزو کتاب‌های پرفروش ترکیه محسوب می‌گردند. داستان «حرامزاده استانبولی» او 7 سال پیش نه تنها موقعیت او را به عنوان نویسنده مطرح ترکیه‌ تثبیت کرد بلکه به خاطر آنکه داستان‌هایش به زبان انگلیسی نوشته شده است مورد استقبال بین المللی نیز قرار گرفته است.

الیف شفق در کتاب جدیدش که به شکل یادداشت‌های شخصی یک «مادر» به رشته تحریر در آمده است به مشکل عمومی اشاره می کند که بسیاری از زنان جوان در ترکیه و جهان با آن روبرو هستند.

الیف شفق به خاطر می‌آورد که در اواسط سی سالگی‌اش و در دوره‌ای که می‌بایست به خاطر پشتکار خلاق در دنیای ادبیات، از آرامش، ثبات روحی و شهرتش لذت ببرد به ناگهان همهٔ وجود فیزیکی‌اش تحت الشعاع میل غریزی قرار گرفت که به او دیکته کرده بود تا «مادر» شود.

الیف شفق درکتاب جدیدش «شیر بدفرجام مادر» ۱ که به زبان انگلیسی نوشته است با صمیمیتی ستودنی مسیر زندگی شخصی اش از یک زن جوان خلاق و رمانتیک به یک مادر افسرده را تصویر می کند. او در این سفرنامه بسیار خصوصی، با مهارت تمام توانسته است پیوندی طبیعی بین یادداشت‌های تخیلی، گفتگوهای درونی و واقعیت‌های زندگی شخصی خودش ایجاد نماید.

نویسنده معروف ترکیه در تمام زندگی بزرگسالی‌اش مخالفت شدیدی با ازدواج نشان داده بود و با هیجان صادقانه‌ای از محرومیت‌های زندگی متاهلی و بویژه مادر شدن انتقاد می‌کرد. او باور عمیقی داشت که زنان خانه‌دار و مادران، محکوم به درجا زدن هستند و مادر شدن همه انرژی، امید و بلندپروازی‌های زنان را قبضه می‌کند.

شگفتی تغییراتی که در میانهٔ سی سالگی در بدن و هورمون‌های غریزی‌اش ایجاد شده بود برایش باور نکردنی بود. او به یکباره شاهد دعوتی درونی و سراسیمه گشت که بی‌وقفه به او یادآوری می‌کرد باید هر چه زود‌تر مادر گردد. تقلا و تلاش برای انکارِ نیاز پرقدرتِ درونی، همهٔ انرژی و توجه نویسنده را به خود جذب کرده بود.

او یقین داشت پناهگاهی ساخته است که او را از هجوم سنت‌های دست و پا گیر مصون نگه خواهد داشت ولی ناباورانه متوجه شد که با دست خود در حال فروپاشی حصار ارزشی خویش می‌باشد. فروپاشی همه جانبه‌، وقتی آخرین سنگرهای زندگی مجردی و مستقلش را در هم ریخت که تصمیم به ازدواج گرفت.

الیف شفق با جذابیت تمام، اعترافی را تصویر و تخیل کرد که بسیاری از افراد در هر شرائط و موقعیتی، امکان ارتکاب به آن را دارند. اعتراف به انجام اعمالی که شاید آدم‌ها کوچکترین سهمی در انتخاب آگاهانه آن ندارند ولی با این وجود تصمیمی است که خودشان به آن تن می‌دهند. الیف شفق می‌خواست مادر شود و هیچ چیز نمی‌توانست او را از تصمیمش منصرف سازد.

الیف از ماجرای تولد اولین فرزند خود می‌نویسد و بلافاصله به مشکلاتی که زایمان نه تنها برای او بلکه برای بسیاری از زنان به ارمغان می‌اورد اشاره می‌کند. با وجود آنکه خاطرات الیف در « شیر بدفرجام مادر » رنگ و بوی تخیل‌امیز و پر نشاطی دارد ولی او قادر بوده است با‌‌ همان لحن، یاس دوران بسیار سخت افسردگی بعد از زایمان را نیز تصویر کند.

الیف شفق ترفند خاصی را نیز در نوشته‌اش به کار برده است که به بهانه آن می‌تواند با طیف متفاوتی از زنان و حتی مردان رابطه حسی برقرار کند. او در طول خاطره نویسی و به آرامی، شخصیت‌های متنوعی را که گویی زنان مختلف درون او هستند خلق و معرفی می‌کند.

او از آن‌ها به عنوان «زنان کوچک درون من» یاد می‌کند. زنانی که در مسیر مجردی تا مادری با او و در ذهن و روح او همراه هستند. در میان آن‌ها زنی وجود دارد که بلند پرواز است، زنی با حس مادرانه قوی، زن هدفدار و سخت‌کوش، زن دمدمی مزاج و خوشگذران و زن روشنفکری که همه چیز را به تمسخر می‌گیرد.

در دوران طاقت فرسای افسردگی است که نویسنده یکبار دیگر این بهانه را تهیه می‌بیند تا غریزهٔ مادر بودن و پیامدهای آن برای زنان را مورد بررسی قرار دهد. الیف در این تکنیک روایتی، زمینهٔ یک رابطه ساده و صمیمانه‌ای را با خوانندگان تهیه می بیند تا آنها  بتوانند به ابراز وجودهای او که به هر سو سرک می‌کشد و مرتب در حال به زیر سئوال بردن اعتقاد قبلی خودش است احترام بگذارند.

در همین کنکاش‌های روحی، روانی و اخلاقی است که او تصمیم می‌گیرد زندگی خصوصی نویسندگان زنی چون سیلویا پلات، ویرجینیا وولف، آلیس واکر و زلدا فیتزجرالد را از نزدیک بررسی کند. او می‌خواهد بداند که زنان فوق با حس مادرانه چگونه مقابله کرده‌اند و یا تسلیم آن شده اند؟ برای او مهم است که بفهمد آیا مادر شدن مصادف است با از دست دادن انرژی خلاقانه نویسندگی؟او می خواست بداند آیا آن زنان توانستند بر روی رابطه عاشقانه درازمدت با همسران خود حساب باز کنند؟

 الیف شفق با هوشمندی خلاقانه در سفر دوست داشتنی، صمیمی و زنانه‌ای که در کناب خاطراتش دارد فرصت می‌یابد تا بخش بزرگی از نگزانی های زنان مستقل و موفق دنیای معاصر را به تصویر بکشد.

Elif Shafak , Black Milk: On Writing, Motherhood, and the Harem Within

http://www.amazon.com/Black-Milk-Writing-Motherhood-Within/dp/0670022640

http://www.qantara.de/webcom/show_article.php/_c-310/_nr-817/i.html

 

More from ونداد زمانی
تعهد زناشویی انتخابی مناسب ولی غیرطبیعی است
دیوید باراش، استاد روان‌شناسی دانشگاه واشنگتن در مقاله اش « تک همسری...
Read More