یک کارمند سیاسی اولین سفارتخانه انگلیس در دوران قاجار مدعی است که «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» به صورت یک کتاب کامل در ایران به وی داده شده است و او فقط آن را به انگلیسی ترجمه کرده است.
این نوع ادعاها یک شگرد قدیمی برای نوشتن خاطرات و داستان های روزگار قدیم بود. یکی از معروفترین ها، داستان « دن کیشوت» هست که نویسنده معروف اسپانیا « سروانتس» در طی روایت قصه ادعا کرده بود دارد یک قصه عربی را که در بازار خریده است بازنویسی می کند.
جیمز موریه ضمن کارمند سفارت بودن یک ادیب هم بود و و در بازگشتش به وطن آن را به چاپ می رساند و بعدها توسط میرزا حبیب اصفهانی به فارسی برگردانده می شود. وقتی که ترجمه فارسی را می خوانید متوجه کار شگرف مترجم زبردست و خلاقی می شوید که اصلا نمی توانید حدس بزنید این نوشته در اصل به انگلیسی بوده است.
ترجمه میرزا حبیب سرشار از ضرب المثل و روایت و شعر ایرانی است که خودش تقریر کرده است و شاید یکی از بهترین نمونه های ترجمه به صورت بازنویسی مجدد باشد. میرزا حبیب حس و لحن و موضع نوشته را با امانت تمام رعایت کرد ولی موقع برگردان فارسی، عملا یک کتاب تازه و جدید به فارسی نوشت.
موضوع اصلی این خاطرات در باره اوضاع نابسامان و پر از فساد و ناهنجاری در کشور است که متاسفانه نشانه های آن با قوت تمام همچنان وجود دارد.
خاطرات حاجی بابا دربرگیرنده هشتاد قصه درباره شخصیتی واقعی به نام حاجی بابای اصفهانی است. اثری رمان گونه با تکیه بر مشاهدات و واقعیات جامعه ایران نوشته شده است.
منتقدین ایرانی این سرگذشت را دارای جنبه‌های اخلاقی و پندگونه می‌دانند و حتی آن را مایه ترقی جامعه ایران دانسته اند. سرگذشت حاجی بابا در ایران، تصویری پراز جزئیات و خواندنی از خلق و خوی انسان ایرانی عهد قاجار ارائه می‌دهد.
محمدعلی جمال زاده در مقاله‌ای که درباره این کتاب به این ادعای درست اشاره می کند که: « تاکنون بهترین کتابی است که درباره اخلاق و اطوار یک ملت آسیایی نوشته شده است»
مترجم رمان، میرزا حبیب اصفهانی گوینده توانا و نویسنده قدرتمندی بوده است که نتوانسته با دوران ناصر الدین شاه کنار بیاید و به ناچار از ایران به عثمانی فرار کرد و مقیم عثمانی شد و در آنجا علاوه بر نوشتن مقاله و قصاید در روزنامه اختر (چاپ اسلامبول) به انتشار کتاب‌هایی چون راهنمای فارسی، دستور سخن و گزیده ای از آثار عبید زاکانی و ترجمه «خاطرات جاجی بابای اصفهانی» اقدام کرد.
