نزدیک به ۴۰ سال پیش ریچارد داوکینز زیست شناس انگلیسی کتابی منتشر کرد به نام « ژن خودخواه» که تاثیرش کمتر از « منشا انواع» داروین نبود.
داروین حدود ۱۷۰ سال پیش اعلام کرد که انواع موجودات و از جمله انسان، در طی طول زمان، بر اثر تطبیق بیشتر با طبیعت، تحول یافته اند. ریچارد داوکینز بر یک واقعیت جزئی ترِ تاکید کرد و گفت: « دلیل تحولِ موجودات این است که ژن ها خودخواه هستند» به نظر او، ژن که مجموعه ای از اطلاعات موروثی است تنها هدفش بقای خودش است و از بدن موجودات به عنوان یک ماشین کپی کننده استفاده می کند تا فقط خودش را تکرار کند.
او معتقد است زندگی و حیات، انباشت ذره ذرهِ اطلاعات بی نهایت ظریف و کوچک در واحدی به نام ژن گردهم آمده است. ژن ها در حقیقت، تجربه های موفقی از مقابله با طبیعت هستند. اطلاعات و روش هایی از بقا، که مدام تحول می یابند و خود را تکثیر می کنند.
ژن از دید داوکینز از یک جبر خودخوانه برخوردار است و با هر فریب و ترفند ممکن، موجودات زنده را وا می دارد از هیچ تلاشی برای بقا و تکرار دوباره ژن خودشان، کوتاهی نکنند.
برای مثال، ژن انسان برای اینکه خودش را تکرار کند باید انسان را به رقابت برای غذا و تولیدمثل، ساختن افسانه ها و مذاهب و تکنولوژی تا فریب خودش و دیگران بکشاند.
بی شک مثل هر نظریه علمی، دیدگاه های او مورد انتقاد گسترده قرار گرفته است. بیشترین انتقادها از داوکینز به خاطر تعبیر خدایگونه اش از ژن است که لقب تنظیم کننده و خلق کننده ( کپی کننده) حیات در بین موجودات زنده را داده است.
در ضمن، تاکید بر «خودخواهی بیش از حد ژن»، می تواند این ادعا را دامن بزند که همکاری و تعاون که به گفته دانشمندان معاصر، یکی از دلایل اصلی تحول انسان است را نادیده می گیرد.
مهمتر از همه ، کم ارزش ساختن فرهنگ و دانش بشر نتیجه زندگی اجتماعی و بده بستان غیرخودخواهانه بشر می باشد.
مهمترین دستاورد این کتاب، دقت و علاقه جزئی تر شهروندان جهان به نظریات علمی است. کتاب « ژن خودخواه» مدام در حال تجدید چاپ است و فقط در زبان انگلیسی بیش از یک میلیون بارانتشار یافته است. صدها نقد علمی و هزاران مقاله پیرامون آن درج شده است و به بیش از ۲۵ زبان اصلی دنیا نیز ترجمه شده است.
تاکید داوکینز بر نقش اصلی « ژن» برای دخالت و تاثیرگذاری بر همه فعالیت های انسان و سایر موجودات، شاید یکجانبه و کمی اغراق امیز و حتی جبری به نظر برسد ولی در حالت عمومی تر، تضادی با نظریه علمی تکامل ندارد.
In retrospect: The selfish gene
http://www.nature.com/nature/journal/v529/n7587/full/529462a.html
The Unselfish Gene
https://hbr.org/2011/07/the-unselfish-gene
نسخه پی دی اف یکی از ترجمه های ایرانی
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Selfish_Gene
Image Source
http://vector.childrenshospital.org/2013/10/we-have-a-1000-genome-now-what/
