خانم « دبورا مک اینِس» استاد دانشکده بازرگانی لس آنجلس نگاهی متفاوتی به ماجرای رسوایی های اخلاقی افراد مشهوری دارد که اعمال شان به شکل بدی در رسانه ها منعکس می شود. برای این دکتر رشته اقتصاد که جوایز معتبر آموزشی را از آن خود ساخته است این سئوال اصلی مطرح می شود که چرا اشکار شدن اعمال رسوا کننده ومخرب باعث نمی شود که افراد خود را کنترل کنند؟
سئوال بعدی که به ذهن او و شاید همه مردمی که اخبار مربوط به رسوایی رفتارهای ناپسند و غیرقابل باور افراد مشهور را می شنوند این است که چرا این افراد با وجود ِشرمساری اسفناک و خرد شدن شخصیت شان و حتی فروپاشی زندگی، نتوانستند به کنترل رفتارشان دست یابند؟
خانم « دبورا مک اینِس» به دنبال محکوم کردن شیطنت های جنسی و اخلاقی و یا سایر رفتارهای احتمالاً افراطی افرادی که مورد غضب رسانه ها قرار گرفته اند نیست. برای خانم مک اینس مهم است که دریابدچه عنصری توانایی بیشتر در کنترل رفتار بشر دارد؟
به نظر می رسد شرمساری و احساس گناه نمی تواند افراد را از یورش امیال و هوس های مسئله ساز برهاند؟ این نظری است که به قول خانم دکتر « مک اینِس»، بیش از دو هزار سال پیش، سقراط را هم به نتیجه گیری های اشتباهی انداخته است وقتی که اعلام کرده بودد: « روح بشر توسطِ دو اسب قدرتمندِ لذت و شرم به حرکت در می آید»
البته شاید سقراط در مورد انگیزه و میلِ « لذت طلبی» و قدرتی که این حس در تعیین رفتار و ارتکاب اعمال بشر دارد درست گفته باشد ولی با وجود انکه که اخبار اعمال نابخردانه افراد در شیپورهای جهانی دمیده می شود به نظر نمی آید شرم و گناه وسایل کنترل کننده خوبی برای ادمها باشند.
دکتر « دبورا مک اینِس» برای رد نظریه سقراط در مور مهم بودن احساس شرم، طبیعتاً ناچار بود تا به اثبات مفید بودن احساس دیگری میدان دهد. به نظر او که تجربه طولانی در امور مربوط به علوم بازرگانی؛ علم مصرف و خدمات دارد احساسِ « افتخار» توانایی بیشتری برای کنترل رفتار افراد می تواند داشته باشد.
افتخار و غرور به این مفهوم که بشر با ارتکاب اعمال پسندیده و احترام برانگیز، شرائط مثبتی را تدارک می بیند. به عبارت دیگر اگر افراد بخواهند بر روی دستیابی هر چه بیشتر به احساس غرور و کسب افتخار در زندگی تاکید ورزند سمت و سوی اعمال شان به سمت انتخاب های بهتر و منطقی تر خواهد رفت.
استاد علوم بازرگانی برای اثبات عملی نظریه خود به تحقیقی تجربی دست زده است که نشان دهد بشر برای کنترل رفتار شخصی بیش از هر چیز به انرژی مثبت ناشی از احساس افتخار تکیه دارد. به همین منظور او سه گروه مساوی از افراد را گرد آورده است تا آنها را در معرض امتحانی لذت بخش قرار دهد.
با قرار دادن کیک شکلاتی بسیار خوشمزه و خوش ترکیب به همراه لیوانی پر از آب، کارد و چنگال و دستمال به اعضای سه گروه مختلف گفته است که در خلوت خود هر چقدر که دل شان می خواهد از کیک دوست داشتنی بخورند. تنها تفاوت در این بود که قبل از آنکه سه گروه مجزا در اتاق های تعبیه شده مشغول خوردن کیک شوند توضیحاتی داده شده است.
به یکی از گروه ها گفته می شود که سعی کنند به مددِ احساس شرم، کیکِ لذیذ کمتری بخورند. به گروه دوم گفته شده است که در حین خوردن کیک خوشمزه و مجانی می توانند خود را کنترل کنند و به خود افتخار ورزند که کمتر کیک خورده اند. به گروه سوم گفته شده است که بدون هیچ احساس از پیش تعیین شده ای، آزاد و بی مهابا، هر چقدر که می خواهند و می توانند کیک شکلاتی لذیذ بخورند.
نتیجه ای که در جمع بندی تحقیق کمابیش آزمایشگاهی دکتر « مک اینِس» گردآوری شد نشان داد که گروهی که قرار بود در حین خوردن کیک از احساس غرور و افتخار خود کمک بگیرند کنترل بیشتری بر امیال خود داشتند و توانستند متین و حساب شده تر رفتار کنند. آنها کمتر از دو گروه دیگر کیک شکلاتیِ خوشمزه و مجانی خورده اند.
بر اساس تجربه عملی فوق، خانم « مک اینیس» پشتوانه خوبی فراهم کرد تا بتواند توضیح دهد که چرا احساسِ افتخار بیشتر از احساس شرم کنترل و تصحیح رفتار در پی دارد. به نظر او تمرکز بر روی ایجاد حس غرور، توجه اصلی را بر روی خود فرد می گذارد و نه بر روی کیک که موضوع مورد کنترل است. در حالی که حس شرمساری به خاطر مقدار تمایلی است که برای به چنگ آوردن یا نیاوردن کیک ایجاد می شود که به خودی خود، احساس خوب و مهار شده ای برای کنترل رفتار نیست.
احساس خوشایند و فرخنده از داشتن کنترل بر رفتار خود، انگیزه اصلی افراد می گردد و طبیعتا نتیجه اش نیز می تواند رفتار مناسب تر است. احساسِ مخرب و منفیِ شرم، توجه بیشتری را بر روی تهیهِ کمتر یا بیشتر و یا انجام پنهانی امیال و نیازها می گذارد و تاثیر ناگوارِش این است که باعثِ افزایش تمایل به رفتار منع شده می گردد.
خانم « دبورا مک اینِس» نتیجه گیری اش را به آخرین فردی که رفتارهای مثلا رسوا کننده اش صفحات رسانه ها را پر کرده بود محدود نمی کند. او معتقد است که استفاده از تنبیه، گناه و شرم در تمام موسسات مذهبی، پرورش و حتی حقوقی جامعه معاصر حضور دارد و تاکنون نتیجه مطلوب در بر نداشته است. او توصیه می کند که هر فرد به سهم خود از تاثیر مثبتِ افتخار برای کنترلِ اعمال بهره ببرد و آن را در عادت ها، اعتیادها و رفتار اخلاقی خود به کار بگیرد.
Deborah MacInnis, Human behavior: To resist temptation, forget guilt or shame and think positive
http://www.latimes.com/news/opinion/commentary/la-oe-macinnis-selfcontrol-20110710,0,4111598.story
Deborah MacInnis is the vice dean for research and strategy, and a professor of business administration and marketing at USC. Her coauthored studies on self-control and chocolate cake were published in the Journal of Consumer Psychology and Advances in Consumer Research.
