امسال دو مورد زمین خوردن زنان و دختران جوان را در خیابان دیدم که آزار دهنده بود. یکی را در خیابان سهرودی دیدم. پاشنه ی کفش دختری جوان در شکاف درپوش فاضلاب فرو رفت و باعث به هم خوردن تعادلش شد. آن زیبارو چنان از درازا فرو افتاد که گویی درختی جوان از ریشه درآمده باشد!
دومی را هفته ی پیش در حیاط بیمارستان سینای تهران شاهد بودم. درِ آسانسور هنوز بسته نشده بود اما زنی میان سال برای زود رسیدن چنان شتافت که در یک متری آسانسور، پاشنه ی کفش از اختیارش خارج شد و من پیچش عجیب مچ پایش را دیدم و آه و ناله اش را شنیدم و کاری از دستم برنیامد.
روزگاری داشتنِ کفش و پای افزار برای همگان مقدور نبود. اصطلاح «پابرهنه» گان خود گویای هر چیزی است. کسانی که پابرهنه در کوی و برزن ظاهر می شدند هم قدرت خرید کفش ها را نداشتند و هم هنوز در گردونه فرهنگ مصرف دنیای امروز قرار نگرفته بودند.
در موازات آن، تولید انبوه کالاها و کفش در ایران نیز شکل نگرفته بود به همین دلیل در بسیاری از روستاهای ایران در دوران حکومت پهلوی و نیز تا اندازه ای در عصر خودمان، پابرهنگی به دلائل مختلف باقی مانده است.
یادم هست که در اواخر دهه ی شصت خورشیدی، هنوز کودکان دو خانواده در روستای ما پابرهنه در آمد و شد بودند. البته پابرهنگی آنان بیشتر بر حسب عادت و سنت پدران شان بود. غرض این که کفش نعمتی است عادی شده. اگر فاصله ی خانه تا فروشگاه محل را با پای برهنه بپیمایید غیرعادی می نماید.
کفش خیلی زود به تولید انبوه رسید و نیاز به بازار تازه، تولیدکنندگان را به رهیافت هایی تازه رهنمون شد. کفش از کالایی مصرفی به شیئی زینتی تبدیل شد. کفش های پاشنه بلند زنانه مصداق بارز این ادعاست. باید کاوید و پژوهید و دریافت که چه فرایندی کفش را از پای افزار بودن به شیئی زینتی شدن رساند. البته در گذشته نیز پای افزاری چون گیوه برای صاحبش نشان فرادست بودن را به همراه میداشت، اما هیچ گاه تناسب کفش و آسان پیمایی و راحتی پا فدای مد و زیبایی نشده بود تا عصر کفش های پاشنه بلند.
تاریخ استفاده از کفش های پاشنه بلندِ زینتی، قدمت شان به قرن 16 میلادی در شهرهای بزرگ عصر رنسانس، ونیز و فلورانس برمی گردد که گاها به ارتفاع 75 سانتیمتر هم می رسید.
جالب توجه اینکه کلیسای وقت، موافق پوشیدن این کفشهای تجملی برای نجیب زادگان ثروتمند بود چون رقصیدن و تحرک معمولی و در نتیجه ارتکاب اعمال گناهکارانه را برای زنها ناممکن می ساخت.
کفش های پاشنه بلند پدیده هایی شگفت انگیز اند که شگفتی شان طبیعی شده است. «زمین خوردن در کوچه و خیابان»، «پیچ خوردن مچ پا»، «غیر طبیعی راه سپردن»، «عجز در شتاب و دوندگی در مواقع لزوم»، «نالیدن از زانو درد و پا درد» و … از پیامدهای کفش پاشنه بلند است.
حال راز کاربردش چیست؟! بلند نمودن قد؟ شاید! برای جلب توجه که نمی تواند باشد چرا که در چشم خلق الله عادی شده است.
زیبایی نسبی است، اما نه آن قدر که نسبی بودنش قطعی شود. معیارهای زیبایی افراد متفاوت اند اما نه اندازه که دختری سبیلو، شاهدخت و زن سال شود. می گویند پا قلب دوم است و کفش نامناسب کمردرد و چشم درد می آورد و … پس راز اقبال به کفش های پاشنه بلند چیست؟!
البته این رفتار در مردها نیز وجود دارد. اگر چه پوشیدن شلوارهای تنگ و لوله تفنگی این روزها کمتر شده است اما زمانی مردان جوان و نوجوان با هر زحمتی که بود، آن را میپوشیدند. شاید برای بررسی این نوع رفتارها، مجبور باشیم از انسان های قبایل بدوی آغاز کنیم. آن جا که لب ها را با مرارت و سختی زیاد به اندازه ی یک بشقاب بزرگ می کردند و می کنند و گوش ها را می چاکند تا آویزان شود و …!
زیبایی گاهی هیچ ارتباطی با خرد و آسودگی ندارد و بلکه ضد آن است.
