سیاره ما، اخلاق ما

article_inset_nagel

در سال 1932 زیست شناس و محقق ژنتیک انگلیسی  J.B.S. Haldane به صورت شوخی به این حقیقت طبیعی اشاره کرد که فرقی نمی کند جان خودم را فدای 4 پسرعمو کنم یا برادرم و از همان موقع تئوری « ترجیحِ منافع فامیل» در تصمیم گیری حیوانات برای تنازع بقا، میدان وسیع تری از توجه دانشمندان را نصیب خود ساخت.

اندیشه « گذشتن از منفعت فردی به خاطر جمع» بعدها در سال 1964 توسط W.D. Hamilton به صورت یک فرمول ریاضی درآمد و شهرت گسترده ای برای این نگاه زیست شناسی تکاملی ایجاد کرد. فرمولی که با محاسبه ریاضی ثابت می کند  رفتار غریزی جانوران مبنی بر: «گذشتن از منافع فردی به نفع منافع فامیل» در واقعیت، یک نفع شخصی است.

در میان انواع تلاش ها و تحقیقات جدید که سعی می کند بخشی از معمای تضادِ منافع بین «من و دیگران» را توضیح دهد کتاب فیلسوف و عصب شناس Joshua D. Greene و استاد دانشکده روانشناسی هاروارد است که با نوشتن کتاب « Moral Tribes » سعی کرده است به کمک تکنولوژی جدیدترِ تصویر برداری از مغز در حین تصمیم گیری اخلاقی، دریچه های متفاوتی را در باره راه حل های رفع بحران های بین المللی ایجاد کند.

تز اساسی دیدگاه های او را می توان به این صورت خلاصه کرد که قضاوت اخلاقی ( یافتن مفیدترین راه حل) شبیه یک دوربین دیجیتال عمل می کند که دارای دو سیستم عکاسی اتوماتیک و دستی است. به نظر او بشر بر اساس تجربیات درازمدتِ بعضی از رفتارها و اخلاقش  اتوماتیک و غریزی شده است. به عبارتی صریحتر یاد گرفته است که به منافع جمعی به همان صورت که فرمول ریاضی Hamilton’s rule می گوید ارجحیت دهد « فرقی نمی کند جان خودم را فدای 4 پسر عمو کنم یا برادرم، چون منفعتش برابر است»

عکاسی اتوماتیک و غریزی که ذهن ما در حین تصمیم گیری اخلاقی انجام می دهد تا وقتی که منافع من با یک جمع مشخص ( قبیله من) حفظ گردد مشکلی ایجاد نمی شود. بحران بشر از آنجا آغاز می شود که منافع قبیله ما با قبیله آنها در تضاد قرار می گیرد.

Joshua D. Green به خاطر تحصیلات فلسفی و روانشناسی که داشته است به این حقیقت تلخ تاکید می ورزد که با وجود آنکه کمک یا همکاری با دیگران را یاد گرفتیم ولی  بشر فقط قادر به همکاری با خودی ها است.

به نظر وی بشر قادراست آن اخلاق اولیه که به شکل عکاسی اتوماتیک به بشر یاد داده شده و برای منافع ما کار می کند را از حالت اتوماتیک خارج کند و اجازه دهد منافع قبیله ما با منافع آنها ( قبایل دور و متفاوت) نیز گره بخورد.

به تعبیری دیگر مشکلات بین کشور ما و آنها به سادگی رابطه من و ما نیست. برای همین دکتر Joshua Greene به این راهکار رسیده است که بشر می تواند به یک  قبیله بزرگتر و جهانی فکر کند تا این «ما » همگانی شود و «آنها» در مذاکرات دیگر وجود نداشته باشد. این «ما» نیاز به یک فرا اخلاق جدید دارد تا بن بست های سیاسی و اقتصادی بین کشورهای جهان را بشکند و مرحله جدیدی از همکاری اتوماتیک برای همه ما شروع شود.

 

MIND Reviews: Moral Tribes by Joshua Greene

http://www.scientificamerican.com/article/mind-reviews-moral-tribes/

Moral Tribes: Emotion, Reason, and the Gap Between Us and Them by Joshua Greene – review

http://www.theguardian.com/books/2014/jan/17/moral-tribes-joshua-greene-review

Tribal Wisdom in Modern Times

https://www.aei.org/publication/tribal-wisdom-in-modern-times/

http://www.amazon.com/Moral-Tribes-Emotion-Reason-Between/dp/1594202605

 

ویرایش و بازنشر مقاله ای از آرشیو مجله

More from سعید داورپناه
آیا بشر جاودانه می شود
جاناتان واینر نویسنده معروفِ گزارش‌های علمی که در سال ١٩٩٥ جایزه پولایتزر...
Read More