دنیای به هم پیوسته اقتصادی کنونی فرصت ایجاد اقشار جدیدی از ثروتمندان را در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و حتی فقیر فراهم کرده است. تغییراتی که باز هم به خاطر تماس مداوم مردم جهان کنونی، در معرض دید همه قرار دارد.
ادبیات غرب از همان شروع تسلط اقتصاد بازار آزاد در قرن ۱۹ منعکس کننده و تا حدودی راهنمای « New money» یا متمولین جدید شد که همت، سرمایه و ریسک خود را بر روی کارگاه های تولیدی، معاملات تجاری و بانکداری گذاشته بودند. دعوای بین نوکیسه های متمول شده با « Old money » در حقیقت، تضاد دو شیوه اقتصادی بود. «پول قدیم» نماینده ثروت های دوران زمین داری بزرگ بود که قرنها سابقه حضور در غرب داشتند و برای خود مرام و فرهنگ مفصل دست و پا کرده بودند.
بخشی از ادبیات امریکایی در اواخر قرن نوزدهم میلادی بر این موضوع تاکید داشت که برای تبدیل ثروتمندان نوکیسه‌ی زمخت و بی‌فرهنگ کشور به سرمایه داران بهتر راه هایی بیابند. یکی از مسیرهای موفقی که به نظر نویسندگان امریکایی رسید این بود که تجربیات و خصلت های اشرافِ «پول قدیم » را با زندگی متمولین «پول جدید» پیوند بزنند.
با این مقدمه‌ی بلند سراغ یک داستان می‌روم که در پایان قرن نوزدهم در آمریکا منتشر شده‌اند؛ داستانی که با ظرافت تمام به بررسی یک شخصیت برآمده از سرمایه‌داری تازه به دوران رسیده‌ی امریکا می‌پردازد. داستانی که به نظر می‌رسد به دو شیوه‌ی مختلف، تضاد بین پولدارِ نوکیسه و شخصیت‌هایی که از خصلت فرهنگی و جاه افتاده‌تر اشرافی برخوردار بودند را به زیر ذره‌بین ببرد.
داستان «سایلاس لافام» درباره‌ی مرد تازه ثروتمند شده‌ای است که توسط نویسنده‌ی معروف امریکایی «ویلیام دین هاولز» که از او به‌عنوان پدر ادبیات رئالیستی امریکا نام می‌برند نوشته شده است. « سایلاس لافام» مردی است که با شرکت فعال در دوران اوج اقتصاد صنعتی امریکا، ثروت عظیمی برای خود دست و پا می‌کند.
سایلاس لافام که از یک خانواده‌ی کشاورز به این مقام رسیده است می‌خواهد در بهترین و گران‌ترین نقطه‌ی اعیانی شهر خانه‌ی بزرگی بسازد. او بسیار کنجکاو و مایل است تا با طبقه‌ی اشراف کشورش (که البته بیشترشان ورشکسته و فقیر هستند و با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند) نیز ارتباط داشته باشد.
ادیب امریکایی حدود ۱۳۰ سال پیش آگاهانه تصمیم می‌گیرد با یک ترفند ایده‌الیستی٬ پیوندی بین تازه متمول شده های خشن و فرهنگ غنی اشرافیت ایجاد کند. او با خلق یک خانواده‌ی فرهنگی مسن و سابقاً اشرافی، سعی می‌کند آقای لافام تازه میلیونر شده را در ادامه‌ی داستان به تدریج اصلاح نماید.
سایلاس لافام و دخترش به خانه‌ی دوست جدیدشان دعوت می‌شوند ولی او به شدت نگران این مسئله است که نمی‌داند آیا باید در شب میهمانی با دستکش به میزبان دست بدهد یا بدون دستکش با آن‌ها روبرو گردد
سایلس لافام می‌خواهد به طبقه‌ی مرفه سابق (اشرافی) کشورش، که ترکیبی از شیوه‌های مدیریت، فرهنگ و مرام تجربه‌شده در گذشته است تکیه کند. ارتباط و حمایتی که او می‌تواند برای شکل‌گیری هر چه سریع‌‌تر شخصیت و ثروت بیشتری که به دنبالش است استفاده نماید.
نویسنده‌ی امریکایی «ویلیام دین هاولز»هم خصوصیات سودجویانه و تلاش بی‌وقفه‌ی قهرمانش برای تهیه‌ی ثروت بیشتر را توصیف می‌کند و هم امید و تمایل او برای تهیه‌ی فرهنگ لازم برای ثروتمند ماندن را به تصویر می‌کشد.
در پایان داستان «سایلاس لافام»، نویسنده با به ازدواج درآوردن دختر لافام و پسر خانواده‌ی اشرافی سابق، به طور سمبلیک نوید نسل جدیدی از سرمایه‌داران امریکایی را می‌دهد که فرهنگ طبقه مسلط سابق را نیز به ارث می‌برند.
صاحب «پول جدید» ایرانی٬ بیش از حد از اخلاقیات سنتی نوع جهان سوم تأثیر گرفته است و از طرف دیگر ثروتی که با سرعت به‌دست آورده است از نوع انباشت ثروتی است که پایه‌ی آن بیشتر بر اقتصاد دلالی می‌چرخد. اگر به این نوع سرمایه داری با تمسخر و طرد مطلق رفتار شود به انزوای ناخواسته تری کشیده می شود که بیش از پیش٬ می‌تواند « پول جدید» ایران را به نیروهای سیاسی که رفتارهای انحصارطلب و محافظه کار دارند نزدیکتر سازد.
William Dean Howells, The Rise of Silas Lapham
گفتگو با ناصر فکوهی: پولی شدن جامعه و سقوط اجتماعی و فرهنگی- مجله انسانشناسی و فرهنگ
