یک متفکر مذهبی و حمایت از فقرا

«جان لویی وایوز» از ۵۰۰ سال پیش تاکنون به شکل مداوم در غرب به خاطر نوشتن کتاب «حمایت از فقرا» مورد توجه بوده است. ولی به‌طور ناگهانی طی سال های گذشته از افزایشی کم‌نظیر برخوردار گشته است. این روزها از کتاب وی به عنوان اولین بیمه عمومی، اولین بیمه بیکاری، اولین قانون سواد آموزی عمومی، اولین موسسه خیریه غیرمذهبی و حتی تحت عنوان اولین منشور حقوق بشر در تاریخ معاصر جهان، یاد می‌شود.

برای تشخیص اهمیت هر چه بیشتر اصلاحات متفکر مذهبی عصر رنسانس جان لویی وایوز، این سوال اصولی مطرح می‌شود که براساس کدام زمینه تاریخی، فرهنگی و اقتصادی او قادر به خلق این برنامه شده است؟ برای پاسخ‌گویی شاید مقدمتا بد نباشد نگاهی داشته باشیم به سرگذشت متفکر مذهبی دوره رنسانس تا با ریشه‌های اندیشه انسان‌گرایانه او آشنا شویم.

وایوز ۱۵ ساله بود که شاهد اعدام پدر و پدر بزرگ یهودی اش توسط دادگاه انگیزاسیون کلیسا می‌گردد. دو سال بعد به پاریس فرستاده می‌شود تا در دانشگاه پاریس ادامه تحصیل دهد. بعد از عزیمتش به شهری در شرق هلند کنونی «براژ» به حلقه روشنفکران رنسانس و از جمله آنها «اراسموس» می‌پیوندد و از آن طریق با متفکر مسائل اجتماعی، «توماس مور» آشنا می‌شود. خواندن کتاب آینده نگر «اتوپیا» تاثیر عشیمی در افکارو اعمالش داشت.

شهرت و اصالتِ دانش این جوان او را به معلم و استاد خصوصی شاهزادگان و نجیب‌زادگان اروپا تبدیل کرد. با پذیرفتن شغل استادی دانشگاه آکسفورد به انگلیس رفت ودر آنجا بود که به دوستی همیشگی با همسر هنری هشتم، کاترین آراگون نائل گشت و تا آخر عمر، بارها به کمک مقرری کوچک ملکه در موقعیت‌های سخت قادر به ادامه تحقیقاتش شد.

آشنایی و علاقه‌ی روز افزون وی به قدیس متفکر آگوستین و ایده‌آل «شهر خدا» و تلفیق آن با «اتوپیا» اثر توماس مور، انگیزه بخش مهم‌ترین اثر وایوز گشت. بر طبق نظریه آگوستین، آدم و حوای رانده شده از بهشت اولیه، برای برگشت دوباره به دامن خدا باید ابتدا شهر شاد و پر از همکاری و مساعدتی فراهم کنند که سرشار است از عشق به خدا.

تاکید بر نیکوکاری و کمک به هم‌نوع از دید قدیس روحانی آگوستین که از سخنان خدای مسیحیت نشات می‌گرفت بر اساس این باور بود که با وجود طرد شدن بشر از بهشت اولیه، وسایلی فراهم می شود که انسانِ رانده شده از بهشت اولیه، با به کارگیری آن، شانس بازگشت به خانه خدا را خواهد داشت.

از قول آگوستین «خیریه» هدیه خداوند بود. به اعتقاد او هدیه «نیکوکاری» ذاتا انسان را به تشکیل خانواده و اجتماع و در ادامه به ساختن مدینه فاضله می‌رساند. بنا بر همان نظریه، بشر محکوم به اجتماعی زیستن است چون باید «نیکوکاری» را در ارتباط با دیگران به کار بگیرد. آگوستین امیدوار بود که افزایش نیکوکاری، شهر را به عنوان یک مجموعه انسانی آماده بازگشت به بهشت از دست داده شده بکند.

جان لویی وایوز با پذیرفتن این عقیده مذهبی برای تبیین دغدغه‌های عملی خود و برای ایجاد شهر بهتر و سرشار از نیکوکاری است که دست به نوشتن کتاب «حمایت از فقرا» می‌زند.

.
ادامه دارد

1- Charity: The Case History of a Pattern, Edgar WindSource: Journal of the Warburg Institute, Vol. 1, No. 4 (Apr., 1938), pp. 322-330Published by: The Warburg InstituteStable URL: http://www.jstor.org/stable/

2- The Theater of Man: J. L. Vives on SocietyAuthor(s): J. A. Fernandez-Santamaria Source: Transactions of the American Philosophical Society, New Series, Vol. 88, No. 2 (1998),pp. i-209, Published by: American Philosophical SocietyStable URL: http://www.jstor.org/stable/1006630

3- Policing the Poor: J. L. Vives and the Sixteenth-Century Origins of Modern Social Administration Author(s): H. C. M. Michielse and Robert van KriekenSource: The Social Service Review, Vol. 64, No. 1