تاریخ تمدن بشر در همه جوامع مدام تکرار می شود ولی هر بار تطبیق یافته تر است چون از درون آزمون و خطا عبور کرده است. تاریخ ایران یکبار در بحبوحه تحول کشور در دوران پهلوی تکرار شد وقتی که یک حکومت مذهبی با تفکر ملوک الطوایفی شبیه دوران قبل از قاجار در قرن ۲۰ به قدرت رسید.
ولی دوباره بعد از چند نسل، شهروندان ایران تصمیم گرفتند برگردند به مسیر زندگی نوینی که پهلوی ها شروع کرده بودند البته با حذف همه ضعف ها و محدودیت هایی که در آن زمان وجود داشت.
این بار اکثریت شهروندان کشور بعد از تجربه مخوف دخالت دین در سیاست می خواهند حکومت های آینده نتوانند دستورات مذهب را مبنی مدیریت سیاسی قرار دهند. این اصل معنایش این نیست که کشوری ضد دین یا ضد باورهایی معنوی خواهیم شد
اگر بهروزی ایران مد نظر است تنها تضمینش آزادی احزاب، آزادی رسانه و آزادی فردی است. هر حکومتی با هر اسم و عنوانی اگر نتواند این سه بنیان بهروزی اجتماعی را تضمین کند استبداد برمیگردد چه مشروطه باشد چه جمهوری.
تاریخ، تکرار شدنش، مهم نیست. مهم تضمین هایی است که نگذارد اشتباهات قدیم به همان صورت تکرار شوند. ما می توانیم مشروطه یا جمهوری بهتری داشته باشیم چون از درون یک آزمون و خطای رنج آور عبور کردیم.
