از 155 سال پیش و از زمانی که تئوری تکامل داروین، از دید خود به یک تصویر کامل از طبیعت و حیات رسیده است تحقیقات جامعی از دید بیولوژی در باره شعور و خودآگاهی – consciousness صورت نگرفته است.
نظریات مربوط به شعور، آگاهی و خودآگاهی معمولا توسط مذهب، فلسفه و شاخه های از روانشناسی ارائه می شد. علوم طبیعی و زیست شناسی تاکنون زیاد به دلایل وجود آن یا اینکه چگونه تحول یافته است و اینکه چه نقشی در زندگی موجودانت زنده دارد نپرداخته است. حتی تئوری مشخصی ایجاد نشد که نشان دهد چه نوع از موجودات زنده، دارای شعور، آگاهی، خودشناسی و حتی وجدان هستند؟
اما از 5 سال پیش، تئوری جدیدی در باره خوداگاهی در حال سرو سامان گرفتن است به نام « توجه کلی -The Attention Schema Theory» که سعی کرده است از طریق علم بیولوژی به تعریف قابل لمس و اثبات از آن برسد.
تئوری فوق مدعی است چون موجودات زنده هر چه پیچیده تر شده اند مقدار دریافت اطلاعات شان از محیط بیرون بیشتر شده است تا آنجا که سیستم کنترل اصلی یعنی مغز، ناچار است فقط از میان انبوه اطلاعات انتخاب کند و دستورات لازم را صادر می کند.
فرصت بایگانی و اهمیت دادن به همه اطلاعات کسب شده توسط حواس 5 گانه، برای مغز غیرممکن شده بود. برای همین، شعور و خودآگاهی یا consciousness، در حقیقت یک سیستم بسیار دقیقِ انتخاب و جداسازی اطلاعات از همدیگر هستند که می تواند مهمترین و ضروری ترین اطلاعات دریافت شده را در یک محوطه مخصوص در هم ترکیب کند. یک نوع وجدان، یک نوع «من»، که قدرت فیلتر کردن اطلاعات دارد و ما از آنها تحت عنوان مرام و اخلاق یاد می کنیم.
بر طبق این تئوری، مسیر شکل گیری این سیستم انتخاب اطلاعات از حدود 500 میلیون سال پیش و با آمدن مهره داران شروع شده است. این شیوه انتقال اطلاعات تهیه شده توسط حواس و اعضای موجودات زنده به دوران قبل از شکل گیری مغز به عنوان مرکز فرماندهی می رسد. یاخته های عصبی از دوره مهره داران بیشتر شبیه نامزدهای انتخاباتی عمل می کنند که با قدرت ممکن سعی می کنند در یک رقابت بسیار درهم فشرده اطلاعات، خود را مهمتر از بقیه جلوه دهند.
اگر به دوره های خیلی قدیمی تر از جمع آوری اطلاعات موجودات زنده از محیط بیرون بنگریم یکی از ساده ترین شیوه ها توسط موجودی به نام hydra انجام می شود که از اقوام نزدیک ستاره دریایی است. این نوع موجود از سیستم عصبی بسیار اولیه برخوردار است. با هر تماسی که به هر جای بدن این جانور زده شود همیشه یک پاسخ می تواند ارائه دهد. قدرت تصمیم گرفتن یا انتخاب اینکه کدام واکنش جدی تر است یا کدام تماس با بدنش خطرناکتر است را ندارد. بر اساس دانش ژنتیک، قدمت این وسیله تشخیص ابتدایی را به 700 میلیون سال پیش نسبت داده اند.
مرحله بعدی تکامل عصب ها وقتی شروع شد که اطلاعات دریافت شده از بیرون از بدن، وارد یک مرحله انتخاب و اصلی و فرعی کردن اطلاعات بر اساس نیاز و شرط بقای موجود زنده رسید.
موجودات زنده بعد از آن مسلط به یک سیستم انتخاب، دیدن و تشخیص جدید شده بودند که از آن به نام The arthropod eye یاد می کنند. این شیوه دریافت و تعریف اطلاعات بیرونی به موجود زنده فرصت می داد تا با دقتی بیشتر اطلاعات گرد آمده را بررسی و تقسیم بندی و از میان شان مهمترین را دستچین کند.
این قابلیت برای جذب اطلاعات مهم، به غیر از انتخاب، یک کار دیگر هم می کرد و آن توجه بیشتر به یک اطلاع دریافتی خاص بود. مثلا دیدن حیواناتی که می توانند او را شکار کنند یا حتی دیدن طعمه یا غذایی که نیاز دارد. یا شنیدن صدایی که به هر دلیلی مهم بود یا تاثیر مهمی در زندگی اش نداشت.
این وسایل عصبی و یاخته ها همچنان انقدر ساده و ابتدایی هستند که احتیاج به مرکز فرماندهی و تصمیم گیری یعنی مغز ندارند. در این مرحله از تکامل ( حدود 500 میلیون سال پیش)هشیاری نسبت به بیرون، به لمس و دیدن و حتی شنیدن نیز مجهز شده بود ولی هر کدام شان به صورت مجرد عمل می کردند و واکنش نشان می دادند.
ادامه دارد
A New Theory Explains How Consciousness Evolved
http://www.theatlantic.com/science/archive/2016/06/how-consciousness-evolved/485558/
منبع تصویر
http://www.sciencemag.org/news/2016/01/consciousness-may-be-product-carefully-balanced-chaos
